Dla kogo psychoterapia?

Potocznie rozumiemy psychoterapię jako wszelkiego rodzaju rozmowy, które mogą być, przynajmniej dla jednego z rozmówców, pomocne. Takie wąskie podejście do psychoterapii zakłada, że dowolna rozmowa, w której jedna ze stron otrzymuje szeroko rozumiane wsparcie, druga zaś takiego wsparcia udziela, może uchodzić za proces terapeutyczny. Wielu z nas utożsamia psychoterapeutę z psychologiem, zaś pojęcie psychoterapii przywodzi nam na myśl klasyczną freudowską kozetkę i tajemnicze, niemalże magiczne zabiegi zahaczające nawet o hipnozę.

Osoby korzystające z pomocy psychoterapeuty nierzadko czują się stygmatyzowane społecznie i postrzegane jako głęboko zaburzone psychicznie. Postanawiamy pokazać, jak błędne i mylące są wszystkie te przesłanki. W tym i kolejnych tekstach postaramy się udzielić rzetelnych informacji o psychoterapii. Dziś piszemy na temat tego, czym jest psychoterapia oraz kim tak naprawdę jest osoba psychoterapeuty, a także kto korzysta z pomocy psychoterapeutycznej.

Czym właściwie jest psychoterapia?

Grecki źródłosłów terminu „psychoterapia” (gr. psyche – dusza, therapein – leczenie, przywracanie zdrowia chorym) wskazuje na postępowanie lecznicze wobec duszy. Najogólniej można powiedzieć, że istotą tegoż postępowania – postępowania psychoterapeutycznego – jest stosowanie czynników natury psychologicznej w ogólnie pojętym leczeniu. Jest to jednocześnie szczególna forma komunikacji interpersonalnej, w której jedna osoba, psychoterapeuta, oddziałuje na drugą osobę lub grupę osób, posługując się psychologicznymi i społecznymi, werbalnymi i niewerbalnymi oddziaływaniami. Istnieje wiele definicji psychoterapii, co wynika z wielości orientacji teoretycznych w tym obszarze. Istota psychoterapii zawiera się w tym, iż osoba, która ją stosuje, wykorzystuje swoją teoretyczną wiedzę oraz psychologiczne umiejętności. Wiedza ta zaś w znacznej mierze oparta jest na wiedzy psychologicznej. Po pierwsze zatem psychoterapią nazywa się taką formę leczenia, w której stosowane są środki psychologiczne, nie zaś leki czy inne. Drugą ważną cechą psychoterapii jest intencjonalność w stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychologicznych. Cecha ta odróżnia tę metodę leczenia od na przykład oddziaływań wychowawczych stosowanych przez rodziców i wychowawców względem wychowanków. W psychoterapii szczególnie ważna jest wzajemna relacja, jaka powstaje między prowadzącym terapię a jego pacjentem/klientem. Relacja ta jakościowo różni się od innych typów relacji i w znaczący sposób decyduje o specyfice oddziaływań psychoterapeutycznych.

Psycholog to nie psychoterapeuta, a terapeuta wcale nie musi być psychologiem

W tym miejscu postaram się rozprawić z mylnym przekonaniem wielu osób dotyczącym tego, że psycholog równa się psychoterapeuta. Psychoterapia, jaką znamy dziś, narodziła się ponad sto lat temu w środowisku medycznym lekarzy neurologów i psychiatrów. Od początku swego istnienia jednak, aż po czasy obecne, czerpie ona inspirację z rozlicznych dziedzin, tak medycznych i przyrodniczych, jak i humanistycznych (zwłaszcza zaś z psychologii, pedagogiki, socjologii, filozofii, antropologii czy teologii). Dziedziną naukową, która obecnie wnosi największy i najbardziej istotny wkład w rozkwit psychoterapii, jest psychologia. Być może stąd częste utożsamianie psychologa z psychoterapeutą.

Nie podlega najmniejszym wątpliwościom fakt, iż psychoterapia może być prowadzona tylko i wyłącznie przez osobę, która ukończyła szkolenie w tym zakresie oraz posiada szczególne predyspozycje osobowościowe i etyczne. Posiadanie specjalistycznego wykształcenia jest warunkiem koniecznym do przyjęcia kandydata na kilkuletnie szkolenie, po którym kandydat ów uzyskuje certyfikat uprawniający go do wykonywania zawodu psychoterapeuty. Polskie ośrodki uprawnione do prowadzenia szkoleń oraz wydawania certyfikatów psychoterapeutycznych wymagają od kandydatów między innymi posiadania wykształcenia psychologicznego lub medycznego, a w szczególnych wypadkach ukończenia innych studiów humanistycznych dających relatywnie szerokie podstawy wiedzy o człowieku. Aby zostać psychoterapeutą, należy zapisać się do szkoły psychoterapii w którymś z towarzystw psychoterapeutycznych i w ramach tej szkoły odbyć:

• 590 godzin kształcenia teoretycznego oraz umiejętności i metod praktycznych,

• 100 godzin własnego doświadczenia psychoterapeutycznego lub ekwiwalentnego w systemie indywidualnym lub grupowym,

• 150 godzin superwizji indywidualnej lub grupowej,

• 360 godzin stażu,

• 2 lata praktyki psychoterapeutycznej pod superwizją w trakcie czteroletniego lub siedmioletniego okresu szkolenia.

Po spełnieniu powyższych wymagań należy jeszcze zdać egzamin certyfikacyjny. Drugą niezmiernie istotną kwestią jest posiadanie przez osobę wykonującą zawód psychoterapeuty odpowiednich predyspozycji osobowościowych i etycznych. Dane empiryczne wskazują na jakość relacji terapeutycznej i osobę psychoterapeuty jako na silny czynnik determinujący efekt terapii. Do najważniejszych cech profesjonalnego psychoterapeuty, oprócz wielu innych, należą: zdolność do empatii wobec pacjenta/klienta, kierowanie się troską o niego, odpowiedzialność oraz brak zaburzeń i/lub emocjonalnej niedojrzałości, brak skłonności do korupcji, brak skłonności do fanatycznego i dogmatycznego patrzenia na rzeczywistość, brak skłonności do mechanistycznego rozumienia rzeczywistości.

Dla kogo psychoterapia?

Psychoterapia w swoim dosłownym, wąskim znaczeniu ma za zadanie pomagać osobom z zaburzeniami psychogennymi, takimi jak na przykład nerwice, zaburzenia osobowości, psychozy, uzależnienie od narkotyków, alkoholu itp., a także osobom z pewnymi zaburzeniami psychosomatycznymi. Psychoterapią jednak nazywa się również takie udzielanie pomocy, które występuje w relacji, w której nie ma zdefiniowanej choroby ani zaburzenia, ale osoba w swojej subiektywnej ocenie potrzebuje pomocy. Wówczas psychoterapia ma na celu pomóc ludziom w modyfikacji ich zachowań, procesów poznawczych, emocji czy też innych cech osobowych w pożądanym kierunku. Najogólniej można więc powiedzieć, że korzystającymi z pomocy psychoterapeutycznej są te osoby, które potrzebują czyjegoś towarzyszenia w zmianie swoich zachowań, właściwości poznawczych czy emocji. W wypadku psychoterapii tym „kimś” jest odpowiednio przeszkolony profesjonalista, który świadomie i w sposób zamierzony stosuje wywodzące się z uznanych zasad psychologii metody kliniczne i postawy interpersonalne.