Psychoterapia czy psychoterapie?

Pisaliśmy ostatnio, że profesjonalna psychoterapia istnieje od ponad stu lat,  a dokładnie od okresu, w którym austriacki lekarz neurolog i psychiatra, Z. Freud, stworzył pierwszą zaawansowaną metodę psychoterapeutyczną zwaną psychoanalizą.

Od tamtej pory po dziś dzień obserwujemy nieustanny przyrost szkół psychoterapeutycznych przynależących do różnych nurtów, z których każdy posiada inne podstawy teoretyczne.

Skąd ta niejednorodność?

Istnienie wielu psychoterapii uwarunkowane jest tym, że początkowy czas rozwoju tej dziedziny wiązał się z pewną izolacją, a nawet niechęcią wobec siebie zwolenników różnych podejść. Takie zamknięcie się na siebie przedstawicieli różnych orientacji psychoterapeutycznych bywa w literaturze nazywane ideologiczną „zimną wojną”, która to „zimna wojna” nierzadko przybierała formę zbytniego uznania (często wyrażanego jako „jedyna słuszna prawda” o człowieku) dla własnej orientacji, przy jednoczesnym deprecjonowaniu założeń teoretycznych oraz metod stosowanych przez konkurencyjne szkoły. Przyczyn występujących antagonizmów upatruje się w kilku źródłach. Z jednej strony pisze się o indywidualności twórców poszczególnych podejść, ponieważ, jak wiadomo, wiele szkół w swej formie początkowej było dziełem jednego twórcy. Osoby te, oprócz umiejętności rozpoznawania ważnych prawidłowości z zakresu szeroko pojętej ludzkiej natury oraz przyczyn cierpienia, mogły częściowo projektować własną osobowość na tworzoną przez siebie teorię oraz czynić tę ostatnią pewną pochodną obserwacji własnej osoby. Z drugiej strony pisze się o innym podłożu bogactwa szkół w perspektywie odmiennych środowisk i kultur, w jakich się one rodziły. Odmienność ta mogła mieć wpływ na generalizację obserwacji różnych pacjentów. Jeszcze innym istotnym powodem rozwoju różnorodności w psychoterapii były zwyczajne ludzkie konflikty w środowiskach terapeutycznych, które powodowały, że niektórzy terapeuci, jako wyraz przeciwstawienia się dominującej w danym okresie doktrynie, zaczynali z sukcesem rozwijać własne podejścia.

Wielość szkół psychoterapeutycznych

Aktualna liczba szkół psychoterapeutycznych jest bardzo duża. Już kilkadziesiąt lat temu szacowano ich ilość na ponad czterysta, a wciąż mamy do czynienia z nieustannym – szczególnie nasilonym w ostatnich latach – ich przyrostem. Ze względu na podobieństwo w traktowaniu zaburzeń psychicznych i wynikających z niego metod postępowania zalicza się je do kilku nurtów, które to nurty nazywa się również orientacjami teoretycznymi. Orientacje te posiadają odmienne założenia ontologiczne, epistemologiczne, a także postulaty formułowane w odniesieniu do działalności terapeutycznej. Trudno jest jednak wydzielić wyraźne granice pomiędzy poszczególnymi nurtami, albowiem poszczególne koncepcje zaburzeń oraz wypracowane na ich podstawie metody pracy z klientem/pacjentem nierzadko powstawały na kanwie idei rozwijanych wcześniej lub też paralelnie, czasem jako ich przedłużenie, czasem w opozycji do nich.

Dwa rodzaje psychoterapii

Sklasyfikowanie głównych nurtów teoretycznych psychoterapii jest zadaniem niezmiernie trudnym, jak również nie do końca możliwym. Istnieje pewien bardzo ogólny podział na dwa rodzaje psychoterapii, który został dokonany ze względu na skutki, jakie proces terapeutyczny może wywołać u klienta/pacjenta. Pierwszym wyróżnionym w tym podziale rodzajem psychoterapii jest psychoterapia podtrzymująca, która sprawić może usunięcie objawów chorobowych. Jest ona na pewno bardziej skuteczna w przypadku klientów/pacjentów o mniejszej motywacji do zmiany. Drugim rodzajem jest z kolei psychoterapia nastawiona na przebudowę osobowości klienta/pacjenta, której efektem może być osiągnięcie zmiany  u tego ostatniego – zmiany osobowości, przekonań, sposobu doświadczania, jak również przeżywania różnych sytuacji.

Jakie są główne nurty w psychoterapii?

W literaturze przedmiotu spotykamy się z wieloma próbami tworzenia klasyfikacji teoretycznych nurtów w psychopatologii i psychoterapii. Wielu autorów w odmienny sposób realizuje to zadanie. Ogólnie przyjęta i powszechnie stosowana jest klasyfikacja nurtów teoretycznych opierająca się na wspólnocie poglądów teoretycznych dotyczących właściwości charakteryzujących zdrowie psychiczne, zaburzenie, jego etiologię, jak również metody i techniki stosowane przez psychoterapeutę. Wyodrębniono cztery podstawowe podejścia teoretyczne, którymi są:

1. podejście psychoanalityczne,
2. podejście behawioralno-poznawcze,
3. podejście humanistyczno-egzystencjalne,
4. podejście systemowe.

Kolejne teksty poświęcimy na krótkie przedstawienie poszczególnych nurtów.