Trichotillomania to częsty problem, który dotyka nie tylko dzieci ale również dorosłych. Dowiedz się dokładnie, czym jest kompulsywne wyrywanie włosów, jak się objawia i jaki w sposób leczyć trichotillomanię.
Czym jest trichotillomania?
Trichotillomania, zwana również zaburzeniem z wyrywaniem włosów (HPD – Hair-Pulling Disorder), to nawracające, kompulsywne wyrywanie włosów, które prowadzi do zauważalnych ubytków owłosienia. Choć nazwa może brzmieć obco, problem ten dotyka wielu osób, często rozpoczynając się we wczesnej adolescencji, między 11. a 13. rokiem życia.
W nowszych klasyfikacjach medycznych trichotillomania jest zaliczana do szerszej kategorii zaburzeń określanych jako powtarzające się zachowania skoncentrowane na ciele (Body-Focused Repetitive Behaviors, BFRBs). To zaburzenie charakteryzuje się powtarzanymi wzorcami zachowań, które wykraczają poza normalne czynności pielęgnacyjne i mogą prowadzić do szkód fizycznych oraz znacznego dyskomfortu psychicznego.
Objawy i przejawy trichotillomanii
Osoby z trichotillomanią najczęściej wyrywają włosy z:
- Skóry głowy
- Brwi
- Rzęs
- Innych owłosionych części ciała
Stopień utraty włosów jest zróżnicowany – od niewielkiego przerzedzenia do całkowitego wyłysienia w określonych obszarach. Wyrywanie zwykle dotyczy własnych włosów, choć w niektórych przypadkach, szczególnie u dzieci, może obejmować wyrywanie włosów innym osobom lub sierści zwierzętom.
Niepokojącym wariantem trichotillomanii jest trichofagia – zjadanie wyrwanych włosów. To zachowanie może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, takich jak tworzenie się trichobezoaru (zbitej bryły włosów) w żołądku, która może wymagać interwencji chirurgicznej.
Dwa główne style wyrywania włosów
Badacze wyróżniają dwa podstawowe style wyrywania włosów:
- Automatyczne wyrywanie – zachodzi poza świadomością osoby, która zauważa, że wyrywa włosy dopiero po fakcie. Jest częstsze u dzieci i nastolatków, występuje zwykle podczas wykonywania innych czynności, jak czytanie czy oglądanie telewizji.
- Uważne (skoncentrowane) wyrywanie – przebiega ze świadomym zaangażowaniem uwagi. Osoba od początku wie, że wyrywa włosy, a zachowanie to jest często odpowiedzią na napięcie emocjonalne, lęk, złość czy przygnębienie.
U większości osób z trichotillomanią występują oba style wyrywania włosów, choć proporcje mogą się zmieniać w zależności od sytuacji i czasu.
Co powoduje i podtrzymuje trichotillomanię?
Wyrywanie włosów jest złożonym zachowaniem, które pełni określone funkcje i jest podtrzymywane przez różne czynniki:
Czynniki wyzwalające:
- Sensoryczne – dotyk, wygląd włosów, swędzenie skóry
- Poznawcze – przekonania o „idealnym” wyglądzie, perfekcjonizm
- Emocjonalne – lęk, smutek, frustracja, znudzenie
- Motoryczne – określone aktywności zwiększające ryzyko wyrywania
- Środowiskowe – miejsca, obecność lub brak innych osób, dostęp do narzędzi
Konsekwencje wzmacniające:
- Redukcja napięcia emocjonalnego
- Odczucie ulgi lub przyjemności
- Zwiększenie lub zmniejszenie stymulacji sensorycznej
- Odwrócenie uwagi od nieprzyjemnych myśli
Konsekwencje negatywne:
- Utrata włosów
- Wstyd, poczucie winy
- Unikanie kontaktów społecznych
- Obniżenie samooceny
Leczenie trichotillomanii – podejście poznawczo-behawioralne
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest uznawana za leczenie pierwszego wyboru w przypadku trichotillomanii. Jeden z najskuteczniejszych modeli terapeutycznych to Kompleksowy Model Behawioralny (ComB Model) opracowany przez Charlesa S. Mansueto.
Kluczowe strategie terapeutyczne:
- Trening świadomości – rozpoznawanie wzorców wyrywania włosów poprzez samoobserwację i prowadzenie zapisków
- Kontrola bodźca – modyfikowanie środowiska, aby zmniejszyć ekspozycję na sytuacje wyzwalające wyrywanie włosów
- Trening reakcji konkurencyjnej – uczenie się podejmowania zachowań, które uniemożliwiają wyrywanie włosów, np. trzymanie przedmiotów w dłoniach
- Restrukturyzacja poznawcza – identyfikacja i zmiana negatywnych myśli i przekonań związanych z wyrywaniem włosów
- Uczenie się akceptacji impulsu – obserwowanie impulsu do wyrywania włosów bez podejmowania tej czynności
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli podejrzewasz u siebie lub bliskiej osoby trichotillomanię, warto skonsultować się z:
- Psychiatrą – w celu diagnozy i ewentualnego leczenia farmakologicznego
- Psychoterapeutą poznawczo-behawioralnym – w celu rozpoczęcia terapii. Ośrodek NoweWidoki pracuję z objawami trochotilllomanii.
- Dermatologiem – w celu oceny stanu skóry i włosów
Życie z trichotillomanią
Trichotillomania jest zaburzeniem, które można skutecznie leczyć. Kluczowe jest zrozumienie indywidualnego wzorca wyrywania włosów i dostosowanie strategii terapeutycznych do specyficznych potrzeb osoby dotkniętej tym problemem.
Osoby z trichotillomanią często doświadczają wstydu i ukrywają swój problem, co może prowadzić do poczucia izolacji. Ważne jest, aby pamiętać, że nie jest to przejaw słabości charakteru, lecz zaburzenie psychiczne wymagające profesjonalnej pomocy.
Badania nad skutecznymi metodami leczenia trichotillomanii są nadal prowadzone, a świadomość tego zaburzenia stale rośnie, co daje nadzieję na lepsze zrozumienie i skuteczniejsze terapie w przyszłości.
