Ashwagandha (Withania somnifera), znana również jako indyjski żeń-szeń lub witania ospała, to roślina z rodziny psiankowatych (Solanaceae), występująca naturalnie na obszarach suchych i subtropikalnych Azji, głównie w Indiach, Pakistanie, Afganistanie, Sri Lance oraz w niektórych rejonach Afryki. Jest jednym z najważniejszych ziół stosowanych w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej, gdzie od tysięcy lat ceniona jest za swoje właściwości wzmacniające i adaptogenne.
Czym są adaptogeny i jak działa ashwagandha?
Adaptogeny to grupa substancji pochodzenia naturalnego, głównie roślinnego, które wykazują zdolność wspomagania organizmu w adaptacji do niekorzystnych warunków środowiskowych, takich jak stres. Działają poprzez przywracanie prawidłowego funkcjonowania organizmu, wspierając tym samym homeostazę.
Żeń-szeń indyjski jest jednym z najlepiej przebadanych adaptogenów. Wykazuje działanie modulujące na układ nerwowy, szczególnie w kontekście odpowiedzi organizmu na stres. Wspomaga regulację poziomu kortyzolu – hormonu produkowanego przez nadnercza w odpowiedzi na stres.
Ashwagandha a funkcje poznawcze
Sprawność funkcji poznawczych jest istotna zarówno dla osób starszych, jak i dla pracowników intelektualnych czy sportowców. Badania kliniczne wskazują, że suplementacja ekstraktem z korzenia Ashwagandhy w dawkach od 225 do 600 mg dziennie przez 1–3 miesiące może znacząco poprawić zdolności poznawcze: pamięć wzrokową, czas reakcji, koncentrację, pamięć roboczą, elastyczność poznawczą, szybkość przetwarzania informacji oraz funkcje wykonawcze. W niektórych badaniach zaobserwowano także poprawę już po jednorazowym przyjęciu 400 mg ekstraktu.
Wpływ Ashwagandhy na nastrój, lęk i stres
Ashwagandha wykazuje działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. W badaniach z udziałem pacjentów z zaburzeniami lękowymi uogólnionymi stwierdzono, że suplementacja 1000 mg dziennie przez 6 tygodni znacząco obniżyła wyniki na skali HAMA (oceniającej nasilenie lęku). Z kolei stosowanie ekstraktu w dawkach 60–120 mg dziennie (standaryzowanego na 35% witanolidów) przez 2 miesiące skutkowało nie tylko zmniejszeniem lęku i stresu, ale również obniżeniem poziomu kortyzolu oraz wzrostem poziomu testosteronu.
Działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne
Jednym z najlepiej udokumentowanych efektów działania ashwagandhy jest jej wpływ przeciwlękowy. Randomizowane badania wykazały, że regularne przyjmowanie standaryzowanego ekstraktu może znacząco zmniejszyć poziom odczuwanego lęku, nie wywołując przy tym skutków ubocznych charakterystycznych dla farmakoterapii (np. senności, uzależnienia). Podobnie jest w przypadku depresji – mechanizmy działania ashwagandhy są porównywalne z działaniem leków antydepresyjnych, choć wymagają dalszych badań na większych próbach klinicznych.
Jak Ashwagandha wpływa na mózg?
Mechanizmy działania ashwagandhy dla mózgu obejmują regulację aktywności osi HPA, układu współczulnego oraz neuroprzekaźników GABA i serotoniny. Wpływa ona na poziom serotoniny, dopaminy oraz GABA – substancji kluczowych dla regulacji nastroju i stresu. Bioaktywne składniki Ashwagandhy – takie jak witaferyna A, sitoindozydy, witanolidy – wykazują działanie neuroprotekcyjne, chroniąc komórki nerwowe przed stresem oksydacyjnym, stanami zapalnymi i uszkodzeniami wynikającymi z działania wolnych rodników.
Ashwagandhy w redukcji stresu
Dotychczasowe badania naukowe wskazują na potencjał ashwagandhy w łagodzeniu objawów stresu, stanów lękowych i depresyjnych, jak również w poprawie funkcji poznawczych, takich jak pamięć, koncentracja i zdolność uczenia się. Bioaktywne związki zawarte w tej roślinie, w tym witanolidy, sitoindozydy oraz witaferyna A, odgrywają fundamentalną rolę w jej działaniu neuroprotekcyjnym i przeciwstresowym.
