Badania psychologiczne, potocznie nazywane psychotestami, stanowią kluczowy element w systemie weryfikacji zdolności do bezpiecznego prowadzenia pojazdów. Dla wielu grup kierowców nie jest to jednorazowy obowiązek, lecz cykliczny wymóg prawny. Termin ważności orzeczenia psychologicznego nie jest jednakowy dla wszystkich. Zależy on przede wszystkim od wieku kierującego oraz rodzaju wykonywanych przez niego przewozów lub pracy.
Zrozumienie tych regulacji jest niezbędne, aby uniknąć problemów prawnych i zapewnić ciągłość uprawnień zawodowych. Kiedy dokładnie należy powtórzyć badania i kogo dotyczy najkrótszy termin ważności?
Kogo dotyczy obowiązek badań psychologicznych?
Zanim przejdziemy do terminów ważności, warto sprecyzować, kto w ogóle musi przechodzić badania psychologiczne. Obowiązek ten nie dotyczy każdego posiadacza prawa jazdy kategorii B.
Psychotesty są obligatoryjne przede wszystkim dla osób, które wykorzystują pojazdy w celach zawodowych lub posiadają specjalne uprawnienia. Do głównych grup należą:
Kierowcy zawodowi posiadający prawo jazdy kategorii C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D, D+E.
Kierowcy wykonujący transport drogowy, w tym taksówkarze oraz kierowcy świadczący usługi przewozowe (np. aplikacje typu Bolt, Uber, FreeNow).
Instruktorzy i egzaminatorzy nauki jazdy.
Kierowcy pojazdów uprzywilejowanych (np. karetki, straż pożarna, policja) oraz pojazdów przewożących wartości pieniężne.
Kierowcy skierowani przez organ kontroli (policję lub starostę) w wyniku:
Przekroczenia limitu 24 punktów karnych.
Prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu.
Uczestnictwa w wypadku drogowym, w którym byli ranni lub zabici.
Termin ważności psychotestów dla kierowców zawodowych
Najbardziej rygorystyczne i jasno określone ramy czasowe dotyczą kierowców wykonujących transport drogowy (kierowców zawodowych). To właśnie ta grupa musi najczęściej monitorować datę na swoim orzeczeniu.
Zgodnie z Ustawą o transporcie drogowym, badania psychologiczne kierowców zawodowych są ważne przez okres 5 lat.
Istnieje jednak jeden, bardzo ważny wyjątek od tej reguły, który związany jest z wiekiem kierowcy.
Badania po 60. roku życia
Ustawodawca wprowadził obostrzenia dla starszych kierowców, zakładając konieczność częstszej weryfikacji ich sprawności psychomotorycznej.
W przypadku kierowców, którzy ukończyli 60 lat, termin ważności psychotestów ulega znacznemu skróceniu. Takie osoby muszą powtarzać badania co 30 miesięcy (czyli co 2,5 roku).
Terminy te są tożsame z ważnością badań lekarskich. Komplet badań (lekarskich i psychologicznych) jest niezbędny do uzyskania lub przedłużenia ważności wpisu „Kodu 95” w prawie jazdy, czyli świadectwa kwalifikacji zawodowej.
Ważność badań dla pozostałych grup kierowców
Sytuacja wygląda nieco inaczej w przypadku osób, które nie są kierowcami zawodowymi, ale również musiały przejść psychotesty.
Instruktorzy, egzaminatorzy i kierowcy taksówek
W przypadku instruktorów, egzaminatorów, kierowców taksówek czy pojazdów uprzywilejowanych, zasady są analogiczne do tych obowiązujących kierowców zawodowych. Dopóki wykonują oni swój zawód, podlegają badaniom co 5 lat (lub co 30 miesięcy po 60. roku życia).
Kierowcy skierowani przez policję lub starostę
Inaczej jest w przypadku osób skierowanych na badania w trybie administracyjnym (np. za punkty karne lub alkohol). Celem takiego badania jest jednorazowa ocena, czy istnieją psychologiczne przeciwwskazania do kierowania pojazdami.
Jeśli kierowca uzyska pozytywne orzeczenie, jest ono co do zasady bezterminowe – służy jedynie odzyskaniu uprawnień. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy psycholog transportu wykryje pewne deficyty i sam wyznaczy w orzeczeniu krótszy termin kolejnego badania kontrolnego.
Należy jednak pamiętać, że jeśli osoba skierowana za punkty jest jednocześnie kierowcą zawodowym, to orzeczenie „ze skierowania” nie zwalnia jej z obowiązku wykonywania badań okresowych co 5 lat w ramach medycyny pracy.
Kiedy i jak powtórzyć badania?
Kierowca zawodowy lub pracodawca musi zadbać o to, by kolejne badanie psychologiczne odbyło się przed upływem terminu ważności poprzedniego orzeczenia. Przerwa w ciągłości badań oznacza brak uprawnień do wykonywania zawodu. Na badania można umówić się w klinice Salve Medica:
https://salve.pl/badania/badania-dla-kierowcow-kategoria-c-ce-d-de,102134
Do przeprowadzenia badania potrzebne jest skierowanie na badania psychologiczne. W przypadku pracowników wystawia je pracodawca. Jeśli kierowca prowadzi własną działalność gospodarczą (jest samozatrudniony), wystawia skierowanie samodzielnie.
Badania można wykonać wyłącznie w uprawnionej pracowni psychologii transportu. Osoby poszukujące miejsca na psychotesty dla kierowców w Łodzi powinny zweryfikować, czy wybrana placówka posiada odpowiednie zezwolenie marszałka województwa.
Pilnowanie terminów ważności psychotestów to fundamentalny obowiązek każdego kierowcy zawodowego. Regularna weryfikacja sprawności psychofizycznej, ustalona na 5 lat dla większości kierowców i 2,5 roku dla osób po 60. roku życia, ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo na drogach.
