Co odróżnia psychoterapię od innych metod leczenia?

Istnieje wiele definicji psychoterapii, co wynika z wielości orientacji teoretycznych w tym obszarze. Niezależnie jednak od tego, o jakim rodzaju psychoterapii jest mowa, można wskazać na uniwersalne, generalne cechy, jakie posiada ta metoda leczenia. Istnieją cztery podstawowe właściwości, wspólne dla wszystkich odmian psychoterapii, które odróżniają tę ostatnią od innych form leczenia.

Środki psychologiczne

Istota psychoterapii zawiera się w tym, iż osoba, która ją stosuje, wykorzystuje swoją teoretyczną wiedzę oraz psychologiczne umiejętności. Wiedza ta zaś w znacznej mierze oparta jest na wiedzy psychologicznej. Po pierwsze zatem psychoterapią nazywa się taką formę leczenia, w której stosowane są środki psychologiczne, nie zaś leki czy inne.

Intencjonalność

Drugą ważną cechą psychoterapii jest intencjonalność w stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychologicznych. Cecha ta odróżnia tę metodę leczenia od na przykład oddziaływań wychowawczych stosowanych przez rodziców i wychowawców względem wychowanków. Skutki oddziaływań wychowawczych są często z większą lub mniejszą dokładnością przewidywane przez osoby je stosujące i przez to czasem tracą swój intencjonalny charakter. Oprócz tego od psychoterapii odróżnia je między innymi to, że nie są w tak jednoznaczny sposób nastawione na świadczenie pomocy.

Relacja terapeutyczna

Po trzecie, w psychoterapii szczególnie ważna jest wzajemna relacja, jaka powstaje między prowadzącym terapię a jego pacjentem/klientem. Relacja ta jakościowo różni się od innych typów relacji i w znaczący sposób decyduje o specyfice oddziaływań psychoterapeutycznych. Istnieją badania, których wyniki pokazują, że relacja terapeutyczna, jako bardzo istotny czynnik, stanowi w około dwunastu procentach o powodzeniu w terapii. Jednakże, tak jak w przypadku innych czynników, różne podejścia w odmienny sposób podchodzą do roli relacji terapeutycznej. Istnieją takie, które z różnych powodów przywiązują do niej bardzo dużą wagę, jak również takie, które niemalże ją pomijają, jak na przykład podejście behawioralne. Uczynienie z tego czynnika najważniejszego punktu procesu terapeutycznego ma miejsce zwłaszcza w podejściach humanistycznych (głównie rogeriańskim), ale także w przypadku podejścia psychoanalitycznego mamy do czynienia z przywiązywaniem do niego dużej wagi i traktowaniem relacji głównie jako źródła informacji o pacjencie, które może być wykorzystane w późniejszych etapach procesu terapeutycznego.

Profil pacjenta/klienta

Czwartym ważnym elementem odróżniającym psychoterapię od innych metod leczniczych jest to, wobec kogo jest ona stosowana. Obecnie w dyskursie medycznym postuluje się podzielenie tego, co powszechnie nazywa się psychoterapią, na dwie dziedziny, które istotnie się od siebie różnią. Według tej nowej propozycji podziału nie powinno nazywać się psychoterapią takiego udzielania pomocy, które występuje w relacji, w której nie ma zdefiniowanej (według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 ani klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-IV) choroby ani zaburzenia, ale pacjent/klient w swojej subiektywnej ocenie potrzebuje pomocy. Istnieje propozycja, aby taką formę oddziaływania psychologicznego nazywać pomocą psychospołeczną. Jest to bowiem rodzaj działania kierowany do osób zdrowych, lecz niezadowolonych z życia, którego celem jest poprawa sprawności i jakości tego życia. Psychoterapia w swoim dosłownym, wąskim znaczeniu ma za zadanie pomagać osobom z zaburzeniami psychogennymi, takimi jak na przykład nerwice, zaburzenia osobowości, psychozy, uzależnienie od narkotyków, alkoholu itp., a także osobom z pewnymi zaburzeniami psychosomatycznymi. Istnieje przeprowadzone w naszym kraju badanie, którego wynik wskazuje na to, że około 40% kobiet zgłaszających się do lekarza internisty to właśnie osoby z tego rodzaju zaburzeniami. Takie zaburzenia, mające swoje emocjonalne podłoże, jednak przejawiające się w dolegliwościach cielesnych, stanowią jeden z obszarów pracy psychoterapeutycznej. Ponadto należy wyraźnie zaznaczyć, iż psychoterapia nie jest nastawiona na to, aby oddziaływać w sposób bezpośredni na osoby z otoczenia pacjenta/klienta. Psychoterapia ma służyć osobie, która zgłasza się do uczestniczenia w niej, nie zaś innym ludziom, którzy nie uczestniczą w procesie.