Problemy i zadania z jakimi zmaga się rodzina osoby chorej na schizofrenię

„Chory na schizofrenię jest człowiekiem, który odciął się od normalnego świata i znalazł się w świecie innym, schizofrenicznym”

– A. Kępiński

 Schizofrenia jest poważną chorobą psychiczną, która może mieć destrukcyjny wpływ zarówno na życie osoby chorej, jak i jej najbliższych. Związane jest to z postrzeganiem rodziny jako systemu, który stanowi pewną nierozerwalną całość, wzajemnie na siebie oddziałowującą. „Zderzenie” się ze schizofrenią na każdym z rodziny pozostawia bardziej lub mniej widoczne ślady. Związane jest to z potrzebą reorganizacji życia i adaptacji do nowej sytuacji życiowej, która jest dyktowana przez stany chorobowe członka rodziny. 

Schizofrenia – pierwszy epizod

 „Schizofrenia może zacząć się nagle, dramatycznie, nie pozostawiając wątpliwości, że ma się do czynienia z chorobą umysłową, lub skrycie, gdy miesiącami, a nawet latami najbliższe otoczenie nie orientuje się w rozwijającym procesie chorobowym, dopiero nagłe zaostrzenie czy też postępująca degradacja sygnalizuje psychozę” (Kępiński, 1972) Niezależnie od sposobu uświadomienia sobie przez członków rodziny faktu pojawienia się u najbliższej osoby choroby psychicznej, zawsze ta informacja wywołuje głęboki stres, który dezorganizuje życie rodzinne, wprowadza chaos, napiętą atmosferę, a nieraz również rozpacz, która jest związana z uświadomieniem sobie przyszłości, która w tym okresie często rysuję się w najciemniejszych barwach.

W momencie rozpoznania u członka rodziny choroby warto pamiętać, że samo podjęcie przez niego leczenia w specjalistycznej placówce jest dużym krokiem do zdrowienia. Rodzina ma wtedy prawo do poczucia ulgi, które jest związane ze świadomością, że za zdrowie bliskiej osoby odpowiadają teraz specjaliści w tej dziedzinie. Pozostawienie tej przestrzeni lekarzom, psychologom i innym pracownikom placówki jest bardzo ważne w kontekście utrzymania zbalansowanego trybu życia rodziny. Ciężko jest wrócić do całkowitego „życia przed chorobą”, jednak należy przeciwstawić się pojawiającej naturalnej tendencji do „poświęcenia wszystkiego”, dla dobra jednego, chorego członka rodziny. Utrzymanie stałego rytmu zadań może chronić przed pogłębieniem się depresji oraz apatii, która jest typową reakcją rodziny na chorobę.

Bardzo ważne również jest powstrzymanie się od szukania winnego zaistniałej choroby. Nie prowadzi to nigdy do konstruktywnych wniosków, a nasila jedynie frustrację i napięcia. W tym momencie warto, aby rodzina sięgnęła po fachową informację na temat choroby i przebiegu schizofrenii. Aby wyzwolić się z pułapki oskarżania lub samooskarżania warto jest uświadomić sobie, co do tej pory wiadomo na ten temat w psychiatrii, a mianowicie: ani rodzice, ani małżonkowie nie są winni zachorowania swojego bliskiego.

Bliski na oddziale

 W okresie leczenia bliskiej osoby, rodzina może bardzo pomóc w przywracaniu choremu zdrowia, ponieważ najlepsze wyniki osiągane są wtedy gdy na sukces terapii wspólnie pracują pacjent, jego rodzina i cały zespół interdyscyplinarny. Rodzina jak nikt inny zna pacjenta, jego stany emocjonalne, problemy, przyzwyczajenia, dlatego jej członkowie są bardzo ważnym źródłem informacji dla specjalistów oraz filarem dającym poczucie bezpieczeństwa i wsparcie dla osoby chorej. Bardzo ważne jest jednak zachowanie równowagi pomiędzy dawaniem opieki, a stwarzaniem warunków do indywidualnego rozwoju chorego. Zrozumiałe jest, że rodzina chce dla bliskiej osoby jak najlepiej, chce się o nią troszczyć i chronić ją przed chorobą, jednak zbytnia nadopiekuńczość, prowadząca do wyręczania osoby chorej z codziennych obowiązków, nie prowadzi do wyleczenia lecz krępuje rozwój osoby chorej. Ważne jest znalezienie złotego środka pomiędzy nadmiernym pomaganiem, a niedostatecznym wsparciem, które nasila stres i potęguje niepewność.

Rodzina w obliczu choroby jest w stanie uruchomić siły, które mogą sprzyjać procesowi leczenia. Paradoksalnie często okres leczenia jednoczy rodzinę, która łączy się w walce z chorobą najbliższego. Te siły są konieczne również w wspieraniu chorego w leczeniu farmakologicznym, które jest wraz z psychoterapią podstawową formą rekonwalescencji. Zadaniem rodziny w tej kwestii jest monitorowanie systematyczności i konsekwencji w przyjmowaniu leków przez chorego. Aby okazać całkowite wsparcie w tym obszarze pomocy, ważne jest uzyskanie jak najwięcej profesjonalnych informacji dotyczących leczenia farmakologicznego naszego członka rodziny. W szczególności rodzina powinna zwrócić uwagę na przebieg, trwałość i ograniczenia jakie wiążą się z przyjmowaniem leków oraz jakie występują objawy uboczne i jak sobie z nimi radzić. Wiedza na ten temat jest szczególnie ważna, ponieważ działania niepożądane są często głównym powodem odstawienia leków, co może prowadzić do nawrotu choroby.

Świat po za chorobą

Niewątpliwie walka z chorobą najbliżej osoby jest niewiarygodnym obciążeniem zarówno psychicznym jak i fizycznym. Członkowie rodziny często czują bezsilność, bezradność oraz utratę sił w ciągłym zmaganiu się ze schizofrenią. Wspieranie osoby chorej nie jest łatwe, towarzyszy mu ciągłe zaangażowanie, będące składową wzlotów i wywołujących cierpienie upadków. Dlatego warto w tym poświęceniu znaleźć czas na zadbanie o swoją kondycję psychiczną, która atakowana jest przez stres i zmęczenie. Dlatego kontrola własnego ciała i sygnałów z niego płynących jest bardzo ważna. Wystarczą krótkie chwile wytchnienia, spacer, wspólna kolacja, wyjście w góry, aby zresetować się chociaż na chwile i nabrać siły na kolejną batalie ze schizofrenią. Trzeba pamiętać o sobie, o swoich przyjemnościach, o tych rzeczach które dawały nam szczęście przed chorobą osoby bliskiej, a w szczególności pamiętać o kontaktach z innymi osobami, ponieważ możemy od nich otrzymać wiele tak bardzo potrzebnego w tym okresie wsparcia.

Bibliografia

de Barbaro B, Ostroja- Zawadzka K, Cechnicki A. Możesz pomóc – poradnik dla rodzin pacjentów chorych na schizofrenie i zaburzenia schizotypowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.

Chuchra M. Rodzina z dorosłym dzieckiem chorym na schizofrenię, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 2010.

Kępiński A. Schizofrenia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001.

Mueser T.K, Gingerich S. Życie ze schizofrenią – poradnik dla rodzin, Dom Wydawniczy „Rebis”, Poznań 2008.