Słów kilka o pomocy społecznej

Może zabrzmi to banalnie, ale rodzina to naprawdę podstawowa komórka społeczna. W niej zaczyna się byt każdego człowieka. W jej strukturach wzrasta i rozwija się dziecko. Mały człowiek jest żywym odzwierciedleniem swojej rodziny, wynosi ze swojego domu wzorce, wartości i normy. To nimi kieruje się w swoim życiu.

Niestety, często w społeczeństwie tworzą się rodziny, które odbiegają od standardów wyznaczonych przez normy społeczne. W rodzinach tych problemy rozwiązuje się przemocą, rodzice pogrążają się w nałogach, a dzieci nie mają szans rozwijać się prawidłowo. Egzystują w biedzie, zarówno umysłowej, jak i materialnej, w warunkach dalekich od swobodnej nauki i zabawy. Sytuacje te wiążą się z wielorakimi patologiami. Ludzie z rodzin dysfunkcyjnych, czyli nieprzystosowanych do życia w społeczeństwie, tkwią w utartych schematach przez lata, nie mając pojęcia, że mogliby je zmienić. Misję uświadomienia ich i motywowania do pozytywnej zmiany wzięła na siebie instytucja państwowa zwana Ośrodkiem Pomocy Społecznej.

Komu przysługują świadczenia udzielane przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej:
– osobom samotnie gospodarującym, których dochód nie przekracza kwoty zwanej kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej;
– osobom w rodzinie, w których dochód na osobę nie przekracza kwoty zwanej kryterium dochodowym na osobę w rodzinie;
przy jednoczesnym występowaniu co najmniej jednej z dysfunkcji:
– ubóstwa;
– sieroctwa;
– bezdomności;
– bezrobocia;
– niepełnosprawności;
– długotrwałej lub ciężkiej choroby;
– przemocy w rodzinie;
– potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
– potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
– bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
– trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
– trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
– alkoholizmu lub narkomanii;
– zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
– klęski żywiołowej lub ekologicznej.

MOPS jako instytucja pomocowa znajduje się w każdej gminie. Została powołana, żeby pomagać. Jak? Świadczy pomoc społeczną na podstawie ustalonych procedur. Po zgłoszeniu wniosku o zapomogę dla pojedynczej osoby lub rodziny pracownik socjalny przeprowadzi wywiad środowiskowy, mający na celu analizę i ocenę zjawisk, które rodzą zapotrzebowanie na pomoc. Na tej podstawie jednostki zostają objęte programem, który obejmuje pomoc materialną i profilaktykę. To oznacza, że Ośrodek zapewnia usługi opiekuńcze, dożywianie dzieci, sprawia pogrzeby i organizuje pobyt we współpracujących placówkach bezdomnym. Przede wszystkim instytucja ta wypłaca zasiłki na realizowanie konkretnych potrzeb, w ramach pomocy pieniężnej:

Zasiłek stały – przeznaczony dla pełnoletniej osoby samotnej lub pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy całkowicie lub z powodu wieku, jeśli jej dochód lub dochód na osobę w rodzinie jest niższy od kryterium dochodowego zawartego w ustawie o pomocy społecznej.

Zasiłek celowy – przeznaczony dla pełnoletniej osoby samotnie gospodarującej, rodziny lub bezdomnej osoby oraz osoby niemającej dochodu w celu zapewnienia żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Zasiłek okresowy – przeznaczony dla pełnoletniej osoby samotnie gospodarującej lub pozostającej w rodzinie, której dochód nie przekracza ustawowego kryterium dochodowego. Szczególnie przysługuje ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność oraz bezrobocie.

Pomoc dla klientów Ośrodka może być świadczona również w formie niepieniężnej:

Posiłki – pomoc w zakresie dożywiania obejmuje zarówno dzieci, jak i dorosłych – w formie gorącego posiłku lub świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności. Świadczenie zostanie przyznane, jeśli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 150% kryterium dochodowego zawartego w ustawie o pomocy społecznej.

Składki na ubezpieczenie społeczne – o opłacenie składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe może ubiegać się osoba, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny. Nie jest konieczne wspólne zamieszkiwanie z taką osobą. Taką składkę opłaca się od kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby ubiegającej się nie przekracza 150% kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie i osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom z innych tytułów lub nie otrzymuje emerytury i renty.

Ośrodek Pomocy Społecznej współpracuje z różnymi instytucjami, takim jak centra pomocy rodzinie, ośrodki wsparcia, domy pomocy społecznej, których usługi są adresowane zwłaszcza do osób w podeszłym wieku, przewlekle chorych somatycznie, psychicznie, o orzeczonej niepełnosprawności. OPS najczęściej kojarzony jest z OIK – iem, czyli Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej. Jest on odpowiedzialny za usługi prawne i noclegowe, które świadczy przez całą dobę osobom dotkniętymi przemocą lub znajdującym się w innej sytuacji zagrożenia – w celu zahamowania sytuacji kryzysowej i pogłębiania się dysfunkcji tych osób i ich rodzin.

Klientów OPS – u obsługują urzędnicy państwowi – pracownicy socjalni. Są to absolwenci takich kierunków studiów jak praca socjalna, socjologia, pedagogika, psychologia lub resocjalizacja. Takie wykształcenie odpowiednio przygotowuje przyszłych urzędników państwowych do pracy z ludźmi.
Jakimi kompetencjami powinien wykazywać się pracownik socjalny? Przede wszystkim cechuje go otwartość wobec drugiego człowieka, chęć pomocy oraz dobra organizacja pracy – z powodu obsługi wielu klientów Ośrodka musi sprawnie poruszać się w dokumentacji dotyczącej toczących się postępowań administracyjnych. Posługuje się również danymi interesantów, powinien szybko orientować się w prowadzonych przez siebie sprawach. Na bieżąco sporządza notatki i przeprowadza wspomniane już wywiady środowiskowe, które zawierają informacje dotyczące kondycji materialnej rodziny i sposobu jej funkcjonowania.

Pracownik OPS-u powinien być także gotowy na różne sytuacje związane z pracą w trudnych, patologicznych środowiskach. Musi być mobilny, by dotrzeć do klientów mieszkających w różnych częściach miasta. Zawód ten wiąże się z dużym ryzykiem. Podopieczni nie zawsze są osobami łatwymi w kontakcie. W przypadku poważnych konfliktów członkowie rodziny mogą skorzystać z mediacji – podczas sesji szukane są rozwiązania sporów odpowiadające stronom. Nierzadko sam pracownik socjalny pomaga rodzinom w uporaniu się z ich życiowymi problemami. Korzystający z usług OPS-u często bywają nieprzewidywalni. W obcowaniu z nimi ważna jest kreatywność, by nawiązać z nimi kontakt i ułatwić im udział w sprawach urzędowych, które ich dotyczą. Może się bowiem zdarzyć, że klienci nie opanowali umiejętności czytania i pisania lub są upośledzeni umysłowo, a wypełnienie formularzy niezbędnych do udokumentowania sprawy stanowi dla nich nie lada trudność. Dlatego też pracownik administracyjny powinien się w tej sytuacji wykazać cierpliwością i empatią.

Pracownik socjalny powinien być zatem po trochu: urzędnikiem, doradcą personalnym, mediatorem, coachem i psychologiem. Bywa również tzw. asystentem rodziny – trenerem, który kompleksowo zajmuje się daną rodziną, poprawiając jej sytuację życiową. Pomaga w zakresie prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego, rozwiązywania problemów socjalnych, psychologicznych oraz wychowawczych. Zachęca do pracy nad kształtowaniem prawidłowych wzorców rodzicielskich, umiejętności psychospołecznych oraz podnoszeniem kwalifikacji zawodowych. Zawsze można znaleźć pomoc. Należy tylko wiedzieć, gdzie jej szukać i dopasować ją do konkretnych potrzeb.