Słuchanie – klucz do udanego małżeństwa?

Natura dała nam dwoje oczu, dwoje uszu,

ale tylko jeden język po to,

abyśmy więcej patrzyli i słuchali, niż mówili.
– Sokrates

W małżeństwie istotnym elementem komunikacji interpersonalnej jest słuchanie. F. Schulz von Thun (ur. 1944), niemiecki psycholog komunikacji, w swojej koncepcji przedstawia znaczenia słuchania na rozwój więzi międzyludzkich. Swoją teorię nazywa „kwadratem komunikacyjnym”.

W kwadracie przedstawione są cztery płaszczyzny, na których opiera się słuchanie w małżeństwie:

• ucho rzeczowe,

• ucho diagnostyczne,

• ucho relacyjne,

• ucho apelowe.

Ucho rzeczowe zwraca uwagę na fakty i informacje – jest to styl charakterystyczny dla mężczyzn, wynika on z rzeczowego postrzegania przez nich rzeczywistości. Ucho relacyjne, inaczej zwane uchem drażliwym, wyczulone jest na wzajemną relację – to ucho jest rozwinięte szczególnie u kobiet, z racji tego, że od najmłodszych lat dziewczynki wychowuje się na osoby empatyczne. Ucho ujawniania siebie (ucho terapeutyczne), wrażliwe jest pod kątem tego, jakie informacje o sobie ujawniam, zaś ucho apelowe skupia się na informacjach dotyczących tego, czego ode mnie chce druga osoba. Ucho apelowe i ucho ujawniania siebie są nieodłącznym elementem pracy nad związkiem. Te dwa obszary wymagają skupienia od obu stron.

Zwykle bywa tak, że jedno z czworga „uszu” jest lepiej rozwinięte od pozostałych u jednej osoby. Na jednej z płaszczyzn dana osoba „słyszy” najlepiej, jak również „czuje się” najlepiej. Styl słuchania konkretnej osoby nadaje rozmowie specyficzny bieg. Często bywa tak, że jesteśmy częściowo głusi, że któreś z naszych „uszu” jest nieczynne, co utrudnia dobre porozumiewanie się.

W komunikacji małżonków ważne jest, aby każde z uszu było rozwinięte na tym samym poziomie. Z predyspozycji psychologicznych wynika to, że małżonkowie posługują się stylami słuchania nieproporcjonalnie, a to prowadzi z kolei do konfliktów. Wzajemne uświadamianie sobie, wzajemnych stylów słuchania męża i żony w procesie słuchania jest niezwykle istotne dla prawidłowego rozwoju związku.

Friedemann Schulz von Thun podkreśla, że aby komunikować, należy starać się rozumieć, jakie emocje odczuwamy. Według niego nie wolno człowiekowi komunikować, jeżeli nie ma uporządkowanych emocji:

Odbiorca, aby odpowiednio zareagować na wypowiedź nadawcy, musi najpierw wyraźnie i dokładnie uświadomić sobie, co dzieje się w jego wnętrzu. W innym razie między nadawcą a odbiorcą zaczyna panować raniący nieład.

W tym momencie warto zauważyć, że integracja wewnętrzna z samym sobą jest nieodłącznym elementem komunikacji z małżonkiem. Integrację wewnętrzną rozumie się jako harmonię pomiędzy elementami konstytutywnymi człowieka, wliczając w to jego pragnienia, działania, potrzeby i uczucia. Przejawem integracji wewnętrznej jest zdolność do nawiązywania głębokich i trwałych więzi, adekwatnego reagowania na bodźce zewnętrzne, umiejętne zrozumienie drugiego człowieka i dostrzeganie w nim jego godności.

Oprócz integracji wewnętrznej elementem niezwykle istotnym w procesie komunikacji jest przede wszystkim empatyczne słuchanie. Według wielu badań empirycznych zdolność do empatii jest pierwszym czynnikiem warunkującym tworzenie satysfakcjonujących związków interpersonalnych, a szczególnie małżeńskich. Empatia ułatwia trafne rozpoznanie afektów, myśli, uczuć i potrzeb współmałżonka, a w efekcie lepsze poznawanie go. Zdolność do przyjmowania cudzego punktu widzenia z perspektywy poznawczej koreluje z ogólnym wzrostem przeżywania jakości związku. Dodatkowo, empatia jest nieodzowna w momencie rozładowania konfliktów. Empatia jest podstawą działań bazujących na altruizmie, bezinteresowności, nie bazuje na prawach wymiany społecznej. Wysoki współczynnik empatii wpływa na budowaniu więzi na pozytywnych emocjach, i postawie „dla ludzi”.

By prawidłowo komunikować nie wystarczy tylko rozpoznać, jakim stylem słucham. Ważne jest, aby poznać jakim stylem słuchania posługuje się małżonek i na tej bazie wspólnie uczyć się rozmów, które stają się mostem do wzajemnego budowania relacji. Tylko uświadomienie sobie zależności integracji wewnętrznej samego siebie od empatycznego słuchania jest w stanie zaprocentować w przyszłości trwałym małżeństwem. Rozpoznawanie obszarów odbioru komunikatów na podstawie podziału F. Schulza von Thuna gwarantuje osiąganie wewnętrznej integracji samego siebie oraz siebie wzajemnie w dojrzałej relacji.

Bibliografia:

F. Schulz von Thun, Słuchanie czworgiem uszu. Analiza zaburzeń, Warszawa 2006.

F. Schulz von Thun, Słuchanie czworgiem uszu, http://poradniaonline.wordpress.com/2011/04/28/sluchanie-czworgiem-uszu/ (dostęp: 13.05.2014r.)

E. Aronson, Psychologia społeczna. Serce i umysł, Poznań1997.

M. Braun–Gałkowska, Miłość aktywna: psychiczne uwarunkowania powodzenia małżeństwa, Warszawa 1985.

D. Goleman, Inteligencja emocjonalna, Poznań 1997.

K. Peroń, Psychologia małżeństwa, http://prototo.pl/wp-content/uploads/2012/12/PeronK_Zagadnienia-psych-ped_03.pdf (dostęp: 20.09.2014 r.)